Pacjent obdarza lekarza ogromnym zaufaniem, powierzając jego opiece swoje zdrowie, a nierzadko także życie. Taki układ sił wychylony jest na korzyść pracownika służby zdrowia, stawiając pacjenta w mało komfortowej sytuacji. Właśnie dlatego tak istotna jest otwarta dwukierunkowa komunikacja oraz wzajemny szacunek w relacjach pacjenta z lekarzem.
Przede wszystkim zbadamy podstawowe elementy dobrych stosunków między pacjentem a lekarzem, w tym rolę pacjentów w tej relacji. Podpowiemy także, jak znaleźć dobrego lekarza, który posiada dobry program dla praktyki lekarskiej.
Co to znaczy dobry lekarz?
Większość z nas zapewne miała jakieś negatywne doświadczenia ze świadczeniodawcą. To mógł być lekarz, który zbagatelizował nasze obawy, niedyskretna lub nieuprzejma pielęgniarka – lub jeszcze gorzej – chirurg, który wykonał niepotrzebny zabieg, albo przeoczył poważny problem.
Zastanówmy się wspólnie: co czyni lekarza godnym zaufania? Oczywiście liczy się doświadczenie i referencje. Chcemy lekarza, który ukończył z odpowiednim wynikiem dobrą uczelnię medyczną, cieszy się opinią specjalisty wśród innych lekarzy oraz posiada wszelkie niezbędne urzędowe potwierdzenia dotyczące umiejętności. Jednocześnie zależy nam na tym, aby możliwość podjęcia leczenia była finansowana przez NFZ, żeby nie generować sobie dodatkowych kosztów korzystaniem z prywatnych praktyk lekarskich.
Zaufanie: podstawa relacji lekarz-pacjent
Osobie, do której nie masz zaufania, nie zlecilibyśmy nawet najdrobniejszych codziennych zadań, a co dopiero diagnozowania stanu naszego zdrowia albo wykonywania operacji. Zaufanie stanowi podstawę każdej relacji, a relacja lekarz-pacjent nie stanowi tu wyjątku.
Badania wskazują, że niektóre zachowania lekarza są silnie powiązane z budowaniem zaufania po stronie pacjenta. Szczególnie istotne okazują się wyrazy troski i uwaga oraz kompetencja. Pacjenci potrzebują, żeby lekarz poświęcił czas na wyjaśnienia, oczekują także licznych pytań, które pozwolą na dokładną diagnozę oraz tego, by medyk zachęcał ich do dzielenia się wątpliwościami i zadawania mu pytań.
Wyniki badań sugerują, że lekarze poświęcający czas na edukowanie swoich pacjentów, dowcipni, poświęcający czas na pozytywne relacje oraz potrafiący zrozumieć obawy podopiecznych rzadziej bywają pozywani do sądu.
Cechy charakterystyczne dobrej relacji lekarz-pacjent
Znalezienie dobrego lekarza rodzinnego lub specjalisty wiąże się poszukiwaniami. Niezależnie od tego, czy chodzi o nowego diabetologa, czy zastanawiasz się, jak ocenić wybranego niedawno lekarza pierwszego kontaktu, warto zwrócić uwagę na kilka istotnych wyznaczników zdrowej relacji lekarz-pacjent.
Otwarta dwukierunkowa komunikacja
Już od pierwszej sekundy w gabinecie trwa komunikacja. Czy ciepło się wita? Czy słucha uważnie opisu problemu i jego objawów? A może przerywa, próbuje zagadać, zbagatelizować obawy?
Lekarz powinien zapoznać się z jak najszerszą historią choroby poprzez wnikliwie przeprowadzony wywiad, uwzględniający mnóstwo pytań oraz zachęcenie cię do otwartej i szczerej rozmowy na temat twojej sytuacji. Powinien poświęcić czas na uważne słuchanie twoich obaw.
Większość lekarzy z różnej przyczyny jest skłonna do przeprowadzania wizyt pośpiesznie, jednak takie postępowanie nie tylko sprawia, że rośnie ryzyko niewłaściwej diagnozy – uniemożliwia także nawiązanie trwałej więzi.
Jeżeli w trakcie wizyty czujesz się pospieszany, niesłuchany, zbagatelizowany, zdezorientowany lub niepewny, spokojnie powiedz o tym lekarzowi. Jeżeli nie zareaguje odpowiednio na tego typu odczucia – wyraźnie nie jest odpowiednim lekarzem dla ciebie.
Rola pacjenta
To bardzo ważne żebyś szczerze i otwarcie podzielił się swoimi objawami i wątpliwościami z lekarzem, nie kryjąc nawet tych informacji, które mogą wydawać się kłopotliwe. Pamiętaj, że jest on wyszkolonym profesjonalistą, który musi znać cały obraz, aby móc dokładnie zdiagnozować i leczyć twój stan.
Osoby pracujące w przychodni, szpitalu i klinice są tylko ludźmi – bycie nieuprzejmym lub agresywnym wobec lekarzy, pielęgniarek i innych pracowników służby zdrowia nie tylko ich rozprasza i stresuje. Może również prowadzić do popełniania błędów medycznych. Nawet jeżeli twoja sytuacja jest trudna, warto pamiętać, że dobre relacje działają w dwie strony.
Wspólne podejmowanie decyzji
Twój lekarz powinien dać ci możliwość wyboru zoptymalizowanej na podstawie twoich życzeń i celów metody leczenia. Takie postępowanie nosi nazwę wspólnego podejmowania decyzji. Jeśli czujesz się zmuszony do przyjęcia konkretnego planu leczenia, powinno to stanowić dla ciebie znak ostrzegawczy. Podczas podejmowania decyzji (i tych dużych, i mniejszych) dotyczących opieki zdrowotnej, lekarz zawsze powinien być twoim partnerem.
Ciepłe podejście
Rzadko jesteśmy bardziej podatni na zranienie, niż w przypadku niepokoju i cierpień wywołanych złym stanem naszego zdrowia. Niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z niewielkim problemem, czy z poważnym kryzysem zdrowotnym, sposób w jaki lekarz się do nas zwraca – ton głosu, mowa ciała, otwartość, empatia i uczciwość – są niezwykle ważne.
Lekarze niejednokrotnie stają w obliczu konieczności przekazania niekorzystnej diagnozy, co dla nikogo nie jest zadaniem łatwym. W takiej sytuacji powinni dążyć do udzielania informacji uczciwie i z empatią.
Arogancki, zimny, niecierpliwy lub w inny sposób okazujący małe zaangażowanie w opiekę lekarz szybko traci nasze zaufanie, pozostawiając w nas odczucia niepewności, lęku, złości i osamotnienia.
Zgranie
Czasami po prostu nie jesteśmy dobrze zgrani z konkretnym lekarzem. Może na przykład mówi za szybko, żeby dało się za nim nadążyć? Może jakaś jego maniera jest dla ciebie nieprzyjemna, wywołuje niepokój? Niekompatybilność niekoniecznie jest odzwierciedleniem niskich kompetencji twojego lekarza – czasami po prostu nie nadajemy na tych samych falach z drugą osobą, może tak być także z każdym przedstawicielem służby zdrowia. Potraktuj pierwszą wizytę jako rodzaj testu. Jeśli po jej zakończeniu nie czujesz się komfortowo, rozważ odwiedzenie innego lekarza.
Szacunek dla życzeń pacjentów (świadoma zgoda)
Czasami pojawiają się rozbieżności pomiędzy tym, co lekarz uważa za najlepsze dla pacjenta z punktu widzenia medycyny, a tym, czego chce pacjent. Na przykład lekarz może zdecydowanie zachęcać do stosowania konkretnego leku, którego możliwych działań niepożądanych pacjent nie akceptuje. Zdarza się też, że z powodu przekonań religijnych, pacjent odmawia transfuzji krwi, która mogłaby poprawić jego komfort lub przedłużyć mu życie.
Twój lekarz jest etycznie zobowiązany do rozważenia twoich życzeń dotyczących opieki zdrowotnej. Zasada "świadomej zgody" oznacza, że lekarz jest zobowiązany do przekazania pacjentowi jasnych i kompletnych informacji o jego stanie zdrowia oraz informowania o konsekwencjach podjęcia działań takich, jak np. zabieg chirurgiczny.
Tak długo, jak pacjent wykazuje się zdrowiem psychicznym (jest zdolny do podejmowania decyzji dotyczących opieki zdrowotnej), w większości przypadków lekarz musi respektować jego życzenia, nawet jeśli jest to niezgodne z zaleceniami. W takim przypadku pacjent często musi podpisać stosowne dokumenty.
Więcej wskazówek, jak znaleźć godnego zaufania lekarza
- Uwaga na czerwoną kartkę: jeżeli w odniesieniu twojego lekarza lub szpitala wszczęto postępowanie prawne – to zdecydowanie czerwona kartka.Warto jednak pamiętać, że sprawa miała miejsce w określonych okolicznościach (w końcu żyjemy w społeczeństwie sporu). Jeden lub dwa procesy sądowe mogą nie być powodem do paniki, ale jeśli lekarz lub szpital ma bogatą historię sądową, jest to problematyczny sygnał.
- Poszukaj lekarza z odpowiednimi uprawnieniami: twój lekarz powinien ukończyć kierunkowe kształcenie w dobrej szkole medycznej oraz posiadać aktualną licencję na wykonywanie zawodu lekarza, wydane przez państwową komisję medyczną. W celu zapoznania się z historią wykształcenia i licencją warto odwiedzić (CRL) na stronie internetowej Naczelnej Izby Lekarskiej.
- Zapytaj o wpływy zewnętrzne: w szczególności pytaj o przedstawicieli leków i producentów urządzeń medycznych - często wpływają oni na lekarzy, aby zalecali używanie określonych preparatów, nawet jeżeli nie jest to konieczne. Odpowiedź lekarza na temat jego relacji z przedstawicielami farmacji może być decydująca. Warto zapytać lekarza, dlaczego przepisuje konkretny lek. Należy zachować ostrożność, jeżeli lekarz naciska w kwestii przyjmowania leku, który ma niedopuszczalne dla pacjenta działania niepożądane. Jeśli lekarz wysyła cię do domu z torbą próbek leków, jest to znak ostrzegawczy.
- Pomyśl o technologii: Większość klinik, szpitali i gabinetów lekarskich korzysta z systemów elektronicznych kart pacjenta, które pomagają lekarzowi w śledzeniu historii choroby i wymianie informacji ze specjalistami innych dziedzin. Wiele z tych systemów zawiera także bezpieczne portale dla pacjentów, dzięki którym można rezerwować wizyty u lekarza, przeglądać zapisy medyczne i wyniki badań laboratoryjnych oraz wysyłać wiadomości. Chociaż programy do elektronicznej dokumentacji medycznej mają swoje wady (powszechne skargi na czas pracy lekarzy), mają również swoje zalety.
Jaki zatem powinien być twój lekarz? Przede wszystkim kompetentny i komunikatywny. Jego zadaniem jest pomoc w sytuacji bezradności, dlatego tak ważne są przejrzyste i zdrowe relacje, które powinny was łączyć. Twoim przyjacielem w niełatwej sytuacji choroby jest także odpowiedni system komunikacji z dostawcą usług medycznych – elementem dbałości o pacjenta (w tym jego czas i stan zdrowia) jest możliwość komunikacji z lekarzem oraz umawiania wizyt i śledzenia zaleceń bez konieczności wychodzenia z domu, którą umożliwiają programy do elektronicznej dokumentacji medycznej. To ważne, żeby twój lekarz nie okazał się również zbyt podatny na wpływy zewnętrzne – współpraca z przedstawicielami farmaceutycznymi nie może przyćmiewać jego podstawowej misji, jaką jest dbanie o zdrowie i komfort pacjenta.
